Η ψυχολογία του φόβου. Όταν ο κόσμος γύρω μου, φαίνεται «τρομακτικός». Από τι προκαλούνται οι φόβοι και τι μπορώ να κάνω για να τους αντιμετωπίσω;
Ζούμε σε μία εποχή, όπου γίνονται γύρω μας πολλά αρνητικά, δύσκολα έως και τρομακτικά σε κάποιες περιπτώσεις γεγονότα. Τα οποία γεννούν αρνητικά συναισθήματα όπως ανασφάλεια, άγχος, συναισθηματική ματαίωση και φυσικά φόβο. Στο άρθρο αυτό θα ασχοληθούμε με το φόβο, θα αναγνωρίσουμε τις αιτίες του καθώς και τους μηχανισμούς αντιμετώπισης του, ώστε να μην γίνεται τροχοπέδη στη ζωή μας.
Ο φόβος είναι ένα από τα βασικά συναισθήματα του ανθρώπου, ο οποίος είτε αναπτύσσεται ως μηχανισμός επιβίωσης, και δημιουργείτε εξ’ αιτίας της ύπαρξης ενός πραγματικού ή πλασματικού κινδύνου, που μας οδηγεί στο να απομακρυνθούμε από το επικίνδυνο αίτιο. Είτε δημιουργείτε ως προσπάθεια του μυαλού να ελέγξει το μέλλον. Δηλαδή στο πώς θα μπορέσει το άτομο να αποφύγει καταστάσεις ή συμπεριφορές που θα το ενοχλήσουν μελλοντικά.
Τέλος ο φόβος ενδέχεται να είναι αποτέλεσμα απώλειας εσωτερικού ελέγχου, που οδηγεί σ’ ένα αίσθημα αβοήθητου.
Πότε ένας φόβος μετατρέπεται σε φοβία; Όταν ο κίνδυνος που θεωρούμε ότι έχουμε να αντιμετωπίσουμε δεν είναι πραγματικός, αλλά παρόλα αυτά τον φοβόμαστε και το συναίσθημα αυτό καθιστά μη λειτουργική την καθημερινότητα μας.
Τα πέντε βασικά είδη φόβου, στα οποία όλοι οι άνθρωποι θα εκτεθούν έστω μία φορά στη ζωή τους είναι: Ο φόβος του θανάτου ή αφανισμού, ο φόβος του ακρωτηριασμού ή απώλειας ενός μέρους του σώματος, ο φόβος απώλειας της αυτονομίας, ο φόβος της εγκατάλειψης ή αποχωρισμού και ο φόβος του θανάτου του «Εγώ». (Είναι ο φόβος του εξευτελισμού, της ταπείνωσης και της απώλειας συνοχής του εαυτού μας.) (Dr. Albrecht, 2007.)
Το άτομο που βιώνει μία κατάσταση φόβου, δεν μπορεί εκείνη τη στιγμή να θέσει τον εγκέφαλο του να σκεφτεί με λογικό τρόπο. Στη διάρκεια ενός φοβικού επεισοδίου οι άνθρωποι δεν εργάζονται μέσο της λογικής. Για να ανακουφιστούν από τον φόβο τους, βασίζονται στην γνώμη ανθρώπων γύρω τους (και μπορεί να πέσουν θύματα χειραγώγησης μέσο συναισθηματικού εκβιασμού.) Ή δημιουργούν μια πλαστή αίσθηση ασφάλειας από μόνοι τους, ( για παράδειγμα κλείνονται στο σπίτι τους και αποφεύγουν κοινωνικές επαφές σε περίπτωση μικροβιοφοβίας. )
Εκτός από τις αντικειμενικές πηγές φόβου, όπως για παράδειγμα ο φόβος του θανάτου, υπάρχουν και κάποιες πιο βαθιές και εσωτερικές αιτίες φόβου στον άνθρωπο τις οποίες
μαζί θα δούμε παρακάτω:
-Προσωπικές ανασφάλειες: Για παράδειγμα έχουμε ανασφάλεια ότι δεν χειριζόμαστε καλά την γλώσσα, δεν έχουμε πλούσιο λεξιλόγιο, δεν γνωρίζουμε καλά τεχνικές διαλόγου και φοβόμαστε να μιλήσουμε σε μια παρέα.
-Βιώνουμε έλλειψη εμπιστοσύνης: Τόσο ως προς τον εαυτό μας, όσο και προς τους άλλους, γι’ αυτό για να προστατευτούμε ορθώνουμε τοίχους που μαζί με το κακό, βγάζουν δυστυχώς από τη ζωή μας και το καλό, που θα μπορούσε να μας συμβεί.
-Φόβος στη λήψη αποφάσεων: Στην περίπτωση αυτή το άτομο δυσκολεύεται να λάβει μια απόφαση, ξοδεύοντας δυσανάλογα πολύ χρόνο. Γιατί εξετάζει υπερβολικά όλες τις παραμέτρους, μπερδεύεται, φοβάται ότι θα κάνει λάθος , συνήθως έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση και τελικά αποφεύγει να λάβει οποιαδήποτε απόφαση.
-Φόβος για το άγνωστο: Εδώ το άτομο προτιμά να μείνει στο γνώριμο αν και συχνά λανθασμένο περιβάλλον, μόνο και μόνο επειδή του είναι οικείο.
-Φόβος για την αποτυχία: Ο υπερβολικός φόβος μήπως κάνουμε κάποιο λάθος, που θα μπορούσε να βλάψει την ζωή μας, μας εμποδίζει από το να κάνουμε πράγματα για τη βελτίωση της ζωής μας, βασιζόμενοι σε μια παράλογη ιδέα ότι: «Δεν κάνω κάτι, μήπως κάνω λάθος ( δημιουργώντας μόνιμα αρνητικά σενάρια για το μέλλον), άρα δεν κάνω τίποτα.» Συχνά πίσω από αυτού του είδους φόβο κρύβεται μια προσωπικότητα με χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυταξία.
Τι μπορώ να κάνω για να σταματήσω να αισθάνομαι φοβισμένος και να αρχίσω να λειτουργώ καλύτερα;
-Αναγνωρίστε το φόβο ή την φοβία σας. Δώστε όνομα σ’ αυτό που σας τρομάζει, οριοθετήστε το, παρατηρήστε πότε και σε ποιες συνθήκες νοιώθετε φόβο.
-Παραμείνετε ψύχραιμοι και λογικοί. Αρχίστε όταν νοιώθετε φόβο, να αναζητάτε λογικές στρατηγικές επίλυσης, του προβλήματος.
-Διακρίνεται το φόβο ανάμεσα στον ορθολογικό/ πραγματικό φόβο ( που όλοι μπορούμε να νοιώσουμε κάτω από ορισμένες συνθήκες, και του νευρωτικού φόβου ( ή της φοβίας) που προέρχεται από υπερβολικές ή παράλογες ανησυχίες.
-Αποσπάστε τον εαυτό σας από την πηγή του φόβου και δείτε τι λειτουργεί καλύτερα για εσάς (π.χ. μιλάω με ένα αγαπημένο μου πρόσωπο στο τηλέφωνο, για ένα άσχετο από το φόβο μου θέμα.)
-Δημιουργήστε μια ρουτίνα που καθιστά το φόβο υπό έλεγχο.
-Εξασκηθείτε στη διαφραγματική αναπνοή.
-Χρησιμοποιήστε ασκήσεις χαλάρωσης των μυών, για να ηρεμήσετε σωματικά και να αποφορτιστείτε συναισθηματικά.
-Αναζητήστε ψυχολογική υποστήριξη, στην διαδικασία αντιμετώπισης των φόβων σας.
Κλείνοντας , σημαντικό είναι να γνωρίζουμε ότι οι φόβοι μας έχουν ένα κοινό σημείο: Είναι πάντα στο μυαλό μας. Ακόμα και όταν κάποιοι φόβοι είναι ρεαλιστικοί και πραγματική, η δική μας διαχείριση μπορεί να καθορίσει , το πόσο μπορούν να επηρεάσουν την καθημερινότητα μας. Έτσι αντισταθμίζοντας την προκατάληψη που έχουμε την παντοδυναμία των φόβων μας, στο τέλος θα καταφέρουμε να κάνουμε αυτό που η λογική μας ( την οποία εκπαιδεύουμε μέσο της ψύχραιμης στάσης και του εξορθολογισμού των σκέψεων μας) θα επιβάλλει στο φόβο μας. Με αποτέλεσμα την μετρίαση του φόβου και τη σταδιακή επαναφορά στη λειτουργική μας καθημερινότητα!
